CHƯƠNG 2: ĐI ĐẾN HUYỆN BÀN
Thứ Sáu, 18 tháng 5, 2007
Đi đến Huyện Bàn, đi đến Huyện Bàn, sau khi bôn ba đoạn đường dài, trong lòng của mỗi người chúng tôi chỉ còn lại câu nói này. Chúng tôi thật không biết thời gian tới sẽ đối diện Huyện Bàn nghèo túng và cổ xưa như thế nào, cũng không suy nghĩ đến khó khăn sắp gặp phải nặng bao nhiêu, chỉ cần câu nói này thoát ra khỏi miệng, liền cảm thấy luồng máu nóng xao động như hồ nước.
Xe lửa chạy suốt đêm từ Đại Liên đến Bắc Kinh, sáng sớm ngày 15 tháng 5 tiến vào trạm xe lửa Bắc Kinh. Sau khi xuống xe lửa chúng tôi chuyển sang đi tàu điện ngầm đến Quảng trường Thiên An Môn, sau đó chạy thẳng đến Trung ương đoàn, tại nơi đó một nhân viên làm việc ở bộ phận công nhân trẻ, đưa chúng tôi đến phòng nghĩ nhà khách cách quảng trường Thiên An Môn không xa.
Hôm đó mặt trời Bắc Kinh xinh đẹp như ngọn lửa, trái ngược với Đại Liên âm u và mưa gió, gió rất mạnh, cát bụi đầy trời, mấy người chúng tôi đi về phía nhà khách một cách hết sức, lúc đó tôi chỉ cảm thấy được người trên đường phố Bắc Kinh thật đông, đường phố cũng đông đúc nhỏ hẹp, điều này cùng nơi mô tả trong lòng tôi tương đối khác xa.
Buổi chiều, Phó Bí thư ủy ban khu khai phá sắp xếp cho chúng tôi đến Trung ương Đoàn. Lần này chúng tôi gặp Bí thư Trung ương đoàn. Đó là một buổi chiều nóng như lửa, chúng tôi ngồi trong một gian phòng hội nghị rất nhỏ, báo cáo cho lãnh đạo Trung ương Đoàn về tình hình hoạt động lần này của chúng tôi.
Rời khỏi Trung ương Đoàn, chúng tôi những người cùng đi lại thuê xe đi đến một bệnh viện ở Bắc Kinh, đến nơi đó để thăm một nhân vật tiên tiến của khu khai phá đang nằm điều trị ở đây. Đó là một thanh niên hơn 30 tuổi rất ốm, so với những tấm ảnh chụp trên báo anh ta càng yếu hơn, thân hình của anh ta mỏng như một tờ giấy, chỉ có đôi tròng mắt sáng rực dưới lớp kính cận là có tinh thần. Chúng tôi cùng nhau chụp ảnh. Thăm người bệnh đó, lưu lại cho tôi một ấn tượng sâu sắc, ấn tượng này làm cho trong suốt thời gian sau này, đều hiểu giữa sự tình cờ vì cuộc sống của một con người mà xúc cảm và suy nghĩ.
Buổi tối hôm đó, tôi rời xa bàn tiệc náo nhiệt gọi điện thoại cho cha mẹ, tôi gần như là rất kém chúc thọ cho cha, tôi biết người Trung Quốc là không quen lối nói và cách diễn đạt tấm lòng thẳng thắn như thế, nhưng lần này kềm không được nói một cách xúc động. Lần này là lần tôi rời khỏi gia đình khoảng cách xa nhất, xa nhau một năm, không biết cha tôi lại có thêm bao nhiêu sợi tóc bạc.
Biết hôm nay là ngày sinh nhật của cha, còn phải cám ơn sự cẩn thận của Nguyệt, trước khi đi cô ấy hỏi tôi có nên mua một bánh sinh nhật không, tôi nói nên mua, cứ quyết định như thế, điều hối hận là tôi phải vội vàng rời khỏi Đại Liên.
Nói ra quan hệ của tôi và cha thời gian gần đây không thật hài hòa, không phải nói tình thân giữa tôi và cha nhạt phai, chỉ là cha đối với tôi có quá nhiều đòi hỏi, có nhiều lúc không thể làm cho tôi tiếp nhận được, cứ như thế làm cho cuộc trò chuyện giữa hai chúng tôi thường kết thúc từ chổ không vui. Tôi trước giờ không phủ nhận những điều không nhịp nhàng giữa tôi và cha, nhưng từ khi tôi có cuộc sống độc lập, ngoài điểm nhớ lại những sự quan tâm của cha đối với tôi, tôi lại không nhớ các cuộc tranh cãi giữa hai cha con, đặc biệt là từ sau khi tôi có con, càng thêm hiểu được tâm tình của người làm cha.
Sau buổi cơm tối lần đó, mấy người chúng tôi cùng nhau đi đến quảng trường Thiên An Môn dưới bầu trời nữa đêm. Thật lớn quá! Đứng ở quảng trường Thiên An Môn, trong lòng tôi bổng nhiên khua dậy tình cảm hào hùng, tôi mở rộng đôi tay như muốn ôm lấy thành phố thiêng liêng mãi mãi ở trong lòng tôi, gió nam thổi mạnh cuốn tung ngọn cờ đỏ như ngọn lửa, đèn hoa chói lọi như bông hoa đang nở. Đang đứng như thế, tôi bổng nhiên lần nữa nhớ về cha, nhớ đến cha có một tấm ảnh cũ, chính là chụp ở đầu cầu Kim Thủy, lúc đó cha còn khí thế hừng hực trẻ tuổi như tôi, lúc đó trong lòng cha giống như tôi tràn đầy tình cảm mãnh liệt hướng về cuộc sống, nhất định là thế rồi!
Chỉ có sau khi cảm giác nhớ lại sự quan tâm của cha đối với tôi, tôi mới hiểu, làm cha, tất cả điều chuyển giao không nhất định là thỏa mãn về vật chất, phần nhiều là tình cảm sâu nặng thiết tha của người đàn ông có được đối với con cái, đêm đó, tôi đứng ở quảng trường Thiên An Môn có gió, đứng ở nơi tôi mộng tưởng đã lâu, chúc phúc cho cha một cách sâu sắc.
Sau khi về đến nhà khách, Phó Bí thư Ủy ban Đoàn lại triệu tập chúng tôi họp, chuẩn bị trước cho 2 ngày ở Bắc Kinh, giữa thời gian đó dự định đi quảng trường Thiên An Môn xem nghi thức kéo cờ, còn hướng về Quốc kỳ tuyên thệ. Phó Bí Thư ủy ban Đoàn sau cùng lại lần nữa nhấn mạnh sau khi đến Huyện Bàn, chúng tôi bắt buộc đi đến trường tiểu học ở thôn quê, tuyệt đối không thể lưu lại Huyện thành. Mấy người chúng tôi rất không hiểu Phó Bí thư vì sao luôn nhắc đến điểm này, là sợ chúng tôi chịu không nổi khổ cực sao? Hay là lo người nào đó trong chúng tôi xin lưu lại trong huyện thành dạy học, mà ảnh hưởng hiệu ứng náo động của hoạt động lần này. Lần đó họp đến nhàm chán, có lẽ mọi người đều mệt cả rồi.
Ngày hôm sau, chúng tôi trước tiên đi tham quan viện bảo tàng Cố cung, một dãy kiến trúc to lớn thật là đẹp nhất trên thế giới, Cố cung cho tôi cảm giác như thế, đến nay làm tôi cho rằng ngôn ngữ và lời văn của tôi không có cách gì bày tỏ kể ra. Sau khi rời khỏi Cố Cung, chúng tôi đi đến ban quản lý Quảng trường Thiên An Môn, xin phép ngày 17 tháng 5 được đến dưới Quốc kỳ của quảng trường Thiên An Môn tuyên thệ. Nói ra rất may mắn, người phụ trách nơi đó rất nhanh đồng ý với thỉnh cầu của chúng tôi.
Tôi hôm nay lại họp, chỉ có một mục đích , viết lời tuyên thệ, Phó bí thư ban đầu muốn tôi viết lời tuyên thệ này, nhưng về sau thay đổi cho Lý Đức Tuấn viết, sau khi viết ra bản thảo, Phó bí thư muốn mọi người cùng nhau thảo luận, thảo luận kéo dài đến 1 giờ sáng ngày 17 tháng 5, làm cho mọi người đều rất mệt mỏi.
Ngũ chưa được 2 giờ liền bị kêu thức dậy, đang đi trên đường phố Bắc Kinh mờ mịt của buổi sáng sớm, tôi còn cảm giác giống như đang nằm mơ, chúng tôi mặc chiếc áo màu xanh giống nhau, đầu đội chiếc nón đỏ tươi như nhau, đang kéo lê bước chân mệt mõi như nhau không chịu được, ai cũng không cất tiếng chỉ muốn nhanh bước đến nơi nghiêm trang và thiêng liêng đó.
Sáng sớm hôm đó tôi nhìn thấy nghi thức kéo cờ tôi thường thấy trên ti vi, lúc mặt trời sắp từ phía đông dâng lên, một đội vệ binh đang hộ vệ lá quốc kỳ từ Thiên An Môn đi ra, đi qua cầu Kim Thủy, giờ khắc nghiêm trang không gì sánh được đã sắp đến rồi, tim của tôi đang đập “thình thịch”, tiếng quốc ca vang lên, ánh đèn chớp máy ảnh lóe sáng thành một dãy, chúng tôi đứng ở nơi gần lá quốc kỳ nhất, giây phút đó lòng của tôi như nước tiều dâng. Tiếp theo chúng tôi bắt đầu tuyên thệ:
“ Chúng tôi là thành viên phân đội “Giáo dục xóa nghèo” thanh niên tình nguyện khu khai phá Đại Liên, hôm nay chúng tôi đối diện lá quốc kỳ nghiêm trang tuyên thệ:
“ Tôi tình nguyện giai nhập phân đội “Giáo dục xóa nghèo”, tự nguyện vì sự nghiệp giáo dục của Huyện Bàn cống hiến sức lực, không sợ gian khổ, không tính lợi riêng, phục tùng lãnh đạo, cố gắng công tác, làm tròn trách nhiệm, tôn trọng tập quán của dân tộc thiểu số, không ngừng tôi luyện bản thân, nhanh chóng trưởng thành, vì kế hoạch công việc thóat nghèo kính dâng tuổi thanh xuân và sức lực.”
Buổi chiều ngày 18 tháng 5 chúng tôi ở tây trạm Bắc Kinh bước lên xe lửa từ Bắc Kinh đến Quý Dương, bắt đầu xuất phát về Quý Dương.
Tại Bắc Kinh, tôi chỉ ở có 4 ngày, thì lại phải xa nó rồi, đến Bắc Kinh từng là khát vọng đẹp nhất của tôi, ngày nay khát vọng đã thỏa, mới phát hiện nét đẹp của Bắc Kinh là một loại mỹ lệ trên tình cảm.
Bắc Kinh còn là một thành phố thu nhận lãng tử, thành phố này không có đêm, vì bước chân lãng tử không mệt còn có nỗi buồn mờ nhạt, rất kỳ lạ thành cổ này đã tiếp nhận ngàn năm mưa gió thế này, vẫn có thể toát lên ý nghĩa tiềm tàng của sự lãng mạn.
Xe lửa xuyên qua dãy núi Việt Quần, băng qua dòng sông lưu giang Việt Hà, chạy băng băng thẳng đường về hướng Tây Nam.
Sáng sớm ngày 20 tháng 5, chúng tôi cuối cùng thuận lợi đến Quý Dương. Trên xe lửa có một nữ nhân viên phục vụ hiền lành, trên đường đi thường quan tâm chăm sóc chúng tôi, biết chúng tôi đi Huyện Bàn, liền giới thiệu chochúng tôi phong thổ tình người của Quý Châu. Lúc xuống xe cô ấy mới tươi cười nói với chúng tôi, cô ấy tên là Dương Quý, vì sao gọi cái tên này? Chính là vì thời gian mặt trời mọc ở Quý Dương rất quý báu, còn cô ấy sinh ra ở Quý Dương, Quý Dương trở ngược hai chữ này thì thành ra tên của cô ấy. Giải thích này của cô ấy làm cho chúng tôi bất giác bật cười lớn lên, tôi đoán thành Quý Dương không to, người gọi tên “Dương Quý” phần lớn không có nhiều qua lại.
Quả nhiên Quý Dương trời râm, mưa vừa đổ xuống trong đêm.
Đến đón chúng tôi là Hạ cục trưởng cục hợp tác đối ngoại và Chu cục trưởng cục giáo dục Huyện Bàn. Vừa xuống xe, cảm giác Quý Dương không như Đại Liên sạch sẽ ngay ngắn, đường phố cũng hẹp, có lẽ là nguyên nhân có mưa, trên đường phố đang đọng nước bẩn, nhìn thấy trên đường làm cho trong lòng con người không thoải mái.
Buổi chiều chúng tôi tham quan công viên Kiềm Linh, đó là một công viên rừng cây rất đẹp, chúng tôi đi tham quan động Kỳ Lân, nơi đó đã từng giam giữ tướng Dương Hổ Thành, tôi về sau trong một bài viết có nói về nơi này. Trèo qua một ngọn núi nhỏ, hồ Kiềm Linh thật lớn và phẳng lặng như gương, lộ ra trước mắt chúng tôi, đứng ở bên hồ Kiềm Linh, tôi cảm thấy như đang có cái gì đó ôm lấy, vẽ đẹp như dòng nước trong lành từng chút từng chút mơm man vào lòng, tất cả sự mệt mỏi, uể oải trong mấy ngày gần đây dường như trong thoáng chốc đã tan biến đi.
Sáng sớm ngày 21 tháng 5 chúng tôi rời khỏi Quý Dương, đi về Huyện Bàn.
Xe ở giữa núi cao vòng vèo loanh hoanh, khó khăn vất vả của đường núi làm cho chúng tôi sợ hãi lo lắng, nhiều nơi nhìn xuống là một dãy sương mù dày đặc, vách núi nhìn không đến đáy, gió to gào thét, vọng ra giữa khe núi im lìm vắng vẻ. Chim ưng thật to đang bay lượn giữa núi, chỉ có chúng nó mới có thể sãi cánh như thế, tôi bổng nhiên nhớ lại trước lúc ở Quý Châu rất nhiều người nói câu tục ngữ “Địa vô tam xích bình”. Quả nhiên núi liền núi, núi chồng lên núi, nhìn đi xa xa, như bức tường vây quanh thật cao, làm cho con người thẩm thấu không đủ không khí. Giữa đường xe, thỉnh thoảng có thể nhìn thấy nam nữ dân tộc thiểu số ăn mặc khác nhau, trên lưng đang vác gùi to đi từng bước từng bước, lúc đó trong cả con đường không thấy một bóng nhà, nghĩ lại họ bước đi trên đường như thế, không biết khi nào mới có thể đến nhà.
Chúng tôi 7 giờ tối đến Huyện Bàn. Ăn xong cơm tôi gọi điện thoại về nhà, nói với gia đình tôi đã đến nơi thuận lợi. Buổi tối hôm đó chúng tôi mở cuộc họp thứ 1 sau khi đến Huyện Bàn.
Thành Huyện Huyện Bàn không lớn, một con đường chính nối liền cả Huyện, đi hết con đường này mất khoảng 20 phút. Huyện Bàn được núi xanh bao phủ bốn bề, to như cái đĩa bằng cạn. Huyện Bàn dựng thành xưa 600 năm, là một thành cổ cao nguyên. Do lịch sử lâu đời, Huyện Bàn từ xưa đến nay nhân tài lớp lớp, nghe nói lúc đó người Huyện Bàn vì thi đỗ chức quan cao mà ra ngoài đi học, phía Tây đến Côn Minh, phía Đông đến Quý Dương đều phải trèo qua núi Việt Lĩnh thời gian đi hết nữa tháng. Thành cổ Huyện Bàn mấy độ thịnh suy, nhờ dưới đất có nhiều than mà lần nữa thịnh vượng trở lại, Cục vụ khoáng sản Bàn Giang nổi tiếng toàn quốc ở trong nội biên Huyện Bàn. Cùng lúc với việc nguồn than mang lại cho Huyện Bàn sự phồn vinh, cũng tạo thành ô nhiễm môi trường thật lớn, luyện than theo cách nhân gian nơi đó gây ô nhiễm lớn nhất. Rất may, trên cùng một số báo “Báo Thanh Niên Trung Quốc” đưa tin chúng tôi đi Huyện Bàn “Giúp giáo dục xóa nghèo”, có bài viết “Luyện than cách nhân gian” của Huyện Bàn.
Đất Huyện Bàn ở vào nơi sâu cao nguyên Vân Quý (Vân Nam và Quý Châu-ND), cách mục nước biển khoảng trên 1200 m, khí hậu thay đổi bất thường. Từ sau khi chúng tôi đến Huyện Bàn, trời mưa âm u kéo dài, thật giống câu tục ngữ “Thiên vô tam nhật tinh”.
Tại buổi họp giới thiệu tình hình giáo dục Huyện Bàn nơi chúng tôi đến tham gia, Chu cục trưởng giới thiệu tỉ mĩ cho chúng tôi về tình hình giáo dục ở Huyện Bàn. Ông ta nói, Huyện Bàn trước mắt vẫn chưa thực hiện được nghĩa vụ giáo dục “Phổ cập 9 năm”, giáo viên thiếu hơn 4000 người, giáo viên Trung học cơ sở chỉ có 36% đủ trình độ học vấn, giáo viên tiểu học đủ trình độ văn hóa chỉ có 56%. Nguyên nhân tạo thành giáo dục Huyện Bàn lạc hậu, ngoài nghèo khó và quan niệm lạc hậu, quan trọng hơn là thiếu giáo viên nghiêm trọng và chất lượng giáo dục không cao. Chu cục trưởng nói tiếp, ông ta hoan nghêng 5 vị thanh niên tình nguyện của Đại Liên còn mong có thêm nhiều thanh niên tình nguyện đến vùng núi nhận nhiệm vụ dạy học.
Ban đầu đến Huyện Bàn chúng tôi được sắp xếp gặp khu trưởng đặc khu Huyện Bàn ( Huyện Bàn là thành phố Huyện, nhưng lúc “Kiến thiết tam dây” được liệt vào vùng đất đặc biệt, cho nên gọi là đặc khu Huyện Bàn, cùng kinh tế mấy năm gần đây đặc khu có khác biệt), dưới sự đi cùng của trưởng khu, chúng tôi đến mấy gia đình nghèo khó ở thôn quê đi thăm hỏi, thông qua cuộc thăm hỏi, thu hoạch bản thân mỗi người chúng tôi đều rất lớn.
Mấy hôm trước lúc chúng tôi đến Huyện Bàn, vừa rơi xuống một trận mưa đá, nạn mưa đá làm cho rất nhiều tấm lợp nhà bị vỡ vụn, thậm chí tạo thành cái chết con người. Chúng tôi chia ra đi thăm mấy thôn núi nghèo khó. Trên đường đi tôi tận mắt chứng kiến có rất nhiều nông dân lợi dụng hầm than nhỏ, than đào ra trực tiếp luyện than theo cách riêng thành than cốc, cách toi luyện kiểu này vô cùng lạc hậu, không chỉ gây ô nhiễm môi trường, mà còn tạo thành lãng phí tài nguyên, nhà nước đã từng nhiều lần ban hành lệnh cấm, nhưng người nông dân địa phương cứ tôi làm theo ý tôi, nếu như thật tình không để cho nông dân làm, họ ăn cơm đều trở thành vấn đề, vì núi nhiều dốc đứng, cày ruộng rất ít, cấy cầy là không thể nuôi gia đình. Nhưng tôi nghĩ, dùng cách hủy hoại môi trường tự nhiên này để đổi lấy một chút thức ăn, vẫn không phải là cách lâu dài.
Một hôm, chúng tôi tham quan một thôn, trên xe Chu cục trưởng cục giáo dục và mấy người chúng tôi trò chuyện, sau khi chúng tôi hỏi về sắp xếp công tác dạy học, Chu cục trưởng quay đầu lại nói, hai người trong các bạn đi thôn Anh Vũ, hai người đi thôn Lưỡng Hà, Lý Quảng Vũ lưu lại cục giáo dục giúp tôi làm tư liệu tham khảo. Chu cục trưởng vừa nói xong, trong xe là một sự yên lặng, tôi không biết miêu tả như thế nào tình cảm biểu đạt trên khuôn mặt mấy người lúc đó. Tôi là rất vui, trong mấy tuần liên tục đi xuống thôn thăm hỏi điều tra, làm cho tôi càng lúc cảm thấy nếu như có thể lưu lại cục giáo dục Huyện Bàn, có thể vấn đề đối mặt với tiếp xúc đến giáo dục Huyện Bàn càng nhiều, tối thiểu từ trên vĩ mô hiểu rõ giáo dục của Huyện Bàn, cần nói đây cũng là một cách tham dự “Giáo dục xóa nghèo”.
Những ngày ở Huyện Bàn, gần như mỗi đêm tôi đều tự mình dạo bước trên đường Huyện Bàn, đặt mình vào giữa người xa lạ đất khách quê người, tôi cảm thấy trong lòng phức tạp khác thường, tất cả cửa hàng đều vắng vẽ yên tĩnh, ngoài thời gian chạy sô ngày chủ nhật, đường phố của Huyện Bàn vẫn tỏ ra mênh mông. Ngẩu nhiên đi vào một cửa hàng đồ chơi trẻ em, đồ chơi màu sắc rực rỡ dụ tôi không nhẫn tâm rời khỏi, con trai đến lúc có thể bò, nhìn thấy những đồ chơi xinh đẹp đáng kinh ngạc đó, đang nghĩ về hình bóng đứa con trai ngoan, cứ muốn vội vàng chạy về nhà khách gọi điện thoại cho gia đình.
Ngày 23 tháng 5, chúng tôi lại lên đường đi thôn quê, đó là lần thứ nhất đi đến thôn Chu Đông, thôn Chu Đông rất có tiếng ở Huyện Bàn, vì có một thôn trưởng tên là Vương Thời Minh, nghe nói anh ta lúc trước cũng ở bộ máy chính phủ Huyện Bàn làm công tác tuyên truyền, về sau xuống cơ sở làm trưởng thôn, năm 1996 chủ tịch Giang Trạch Dân đến Quý Châu thị sát từng tiếp kiến Vương thời Minh, còn nhiều lần khen ngợi anh ta.
Tại thôn Chu Đông, lưu lại cho tôi ấn tượng sâu sắc, còn có một ngôi trường xây dựng năm 1937, trường tiểu học Trung Sơn bây giờ vẫn đang sữ dụng. Ngôi trường tiểu học đó là một căn nhà gỗ có 2 tầng, thô sơ đến không có cửa sổ, không có điện, tầng dưới và tầng trên tổng cộng có 5 phòng dạy học, trong phòng dạy học đang bày đông đúc bàn ghế rách nát không chịu được, bước lên cầu thang đến tầng trên làm vang lên tiếng “chít chít”, trên bảng có nhiều lỗ to lỗ nhỏ, có thể nhìn thấy trẻ em trong phòng học phía sau, mỗi bước đi đều để cho người lo âu sàn gác có thể đột ngột đỗ sụp xuống, nhưng đi vào mỗi gian phòng học, đều đáng để cho người cảm thấy đến nơi đó tràn đầy triều khí. Trên cửa phòng học đa số đều dán giấy đỏ, viết đầy lời nói động viên học sinh chuyên cần học tập, như loại “Học như bơi thuyền ngược dòng, không tiến sẽ lui”, trong phòng học u tối tỏ ra vô cùng dễ thấy.
Vì để tăng thêm ánh sáng, ngói lợp mái tầng trên của trường được tháo đi mấy miếng, dùng tấm nhựa che mưa gió, điều này càng tăng thêm sự rách nát của trường ốc, giữa tầng trên có gian phòng nhỏ giống như gác xép, đó là phòng giáo viên, hai hàng ghế cao thấp chiếm mất phân nữa gian phòng, một cái lò đất bể đi một nữa đặt ở trong góc phòng trên nền có mấy cái lỗ to. Vì để cho sạch sẽ, các giáo viên đem bài thi của học sinh dán trên tường gỗ, trong phòng rất tối, nhưng tôi vẫn có thể trong bóng tối, phân biệt ra trên những bài thi đó nét chữ non nớt.
Bước chân đi ở đây, tôi đều cảm thấy đường đi giữa các phòng học đều tỏ ra lung lay, rất nhanh đã có phát hiện của bản thân, đó là ở trong một phòng học phía Đông, trên vách tường gỗ có dán một bài văn của học sinh trong lớp viết, trong đó có một bài văn đầu đề là “Trường học của em” viết như thế này: “Trường học của chúng em, là ngôi trường đáng thương nhất thế gian”, thoáng chốc đã làm cho tôi cảm động vô cùng.
Lúc rời khỏi trường tiểu học có kiến trúc xây dựng năm 1937, bầu trời lại râm xuống, nếu như thật sắp có mưa, trường ốc nhất định sẽ dột nước. Mấy vị giáo viên nhà trường đón chúng tôi tập trung lại cùng nhau, dùng tiếng nói địa phương thảo luận việc chống dột. Nhớ lại trước lúc chúng tôi đến, lúc tiếp thu bồi dưỡng ở Đại Liên, mấy trường tiểu học ở đó cửa sổ sáng sủa sạch sẽ, so với trường tiểu học Trung Sơn thôn Chu Đông đó, tôi thật là có cảm khái không dứt.
Không bao lâu sau chúng tôi lại đi tham quan thôn Lưỡng Hà, lúc đó tôi thật không biết thôn Lưỡng Hà cuối cùng tôi sẽ là nơi tôi phục vụ. Trường Trung học Lưỡng Hà là một trường Trung học sơ cấp duy nhất thôn Lưỡng Hà, học sinh tiểu học toàn thôn sau khi tốt nghiệp, đều phải lên học ngôi trường này. Sau khi đến thôn Lưỡng Hà, tôi ngẫu nhiên cùng trò chuyện với giáo viên địa phương thì nghe nói về việc xách đèn dầu đi học.
Thôn Lưỡng Hà thật không phải là thôn lớn, nhưng từ các làng đến trường trung học thôn đi học, có học sinh phải đi bộ 1, 2 giờ đường núi, thậm chí nơi xa phải đi mất 3 giờ đồng hồ, trẻ em ở đây nhiều khả năng chịu cực, vì để đến trường trước 9 giờ, thường dậy sớm đi học, mùa hè không tốt, mùa đông chí ban ngày ngắn, việc đi đường núi như thế thật là rất cực khổ. Một số học sinh hơn 5 giờ sáng đã khởi hành từ nhà, bầu trời vẫn là màu đen, các em liền từ trong nhà xách đèn dầu đi ra, đi đến nữa đường trời dần dần sáng tỏ, các em mới tắt đèn, đem đèn cất vào trong vách đá, tiếp tục đi học, buổi tối lúc trở về, thường đến nữa đường trời lại tối, các em tìm lại ngọn đèn dầu châm lửa đi về nhà, mùa đông gần như ngày ngày như thế.
Vị giáo viên giới thiệu cho tôi về tình hình học sinh sau cùng nói, có một lần lúc anh ta từ nhà đến trường, từng thấy mấy học sinh cùng nhau xách đèn dầu đi học, bắt đầu chỉ có một ngọn, về sau tụ lại càng nhiều, nối tiếp nhau, ở trên sườn núi chầm chậm di chuyền, cảnh tượng rất đẹp.
Trong cuộc điều tra thăm hỏi tôi còn được biết, học sinh nơi đó vì nhà xa, buổi trưa phần lớn không ăn cơm trưa, như thế đi mấy giờ đường núi để đi học, thật là nguyện vọng và nghị lực kiên cường. Ngoài ra rất nhiều gia đình học sinh công việc nhà nông nhiều, đến tối mới có thể làm xong công việc nhà nông trong ruộng, rồi mới học bài, ngũ rất muộn, cho nên giáo viên thôn đối với học sinh buổi sáng thỉnh thoảng đến muộn, phần lớn đều không có nhiều chỉ trích, thực ra rất nhiều giáo viên nơi đó đều đã từng đi đường núi sáng sớm mùa đông như thế.
Tôi đem tất cả điều học hỏi được sau cuộc thăm hỏi điều ghi chép trong sổ cá nhân. Có rất nhiều nội dung mới để cho tôi cảm khái, đáng để tôi hết sức kinh ngạc. Có thể nói sau khi đã quen nhìn áo quần màu sắc, kiến trúc xinh đẹp, con người và xe cộ lưu thông trên đường phố Đại Liên, tôi cảm nhận thêm một cách sâu sắc đến trách nhiệm của bản thân phụ trách nơi Huyện Bàn, tôi dùng bút viết, dùng tâm đi học hỏi, gần như mỗi ngày đều bị một số việc làm cho cảm động.
Sau cuộc hoạt động đi thăm hỏi của chúng tôi, cục giáo dục sắp xếp cho chúng tôi đến tham quan Nhị Trung Huyện Bàn, tại nơi đó tôi gặp Trương Địch, lúc đó anh ta là học sinh năm thứ hai cao trung(Phổ thông trung học), người ốm cao, mặt đen còn toát lên màu vàng xanh, trong đơn anh ta gởi cho ủy ban đoàn trường đơn xin cứu trợ, có một câu nói thu hút sự chú ý của tôi, anh ta viết “….tôi mỗi ngày chỉ ăn 2 cái bánh bao, cho nên đọc sách đọc đã lâu rồi, tôi đau đầu”. Nói một cách nghiêm túc, Trương Địch còn chưa đủ điều kiện xin xã hội cứu trợ, vì trong điều kiện cứu trợ xã hội, rõ ràng quy định cha mẹ đang khỏe mạnh, không thể nhận được cứu trợ. Nhưng Trương Địch không như học sinh khác, anh ta là được người nhận nuôi, cha mẹ nuôi của anh ta đều đã hơn 70 tuổi, người anh duy nhất của anh ta lúc đang làm công việc nhà nông bị té ngã trọng thương, trong nhà gần như lấy không ra một phân tiền cung cấp cho anh ta đi học. Học phí anh ta đi học toàn bộ đều từ tiền vay, chính là do không đủ dinh dưỡng, anh ta thường xuất hiện tình trạng thiếu máu, ngay cả một số hoạt động thể dục tương đối mạnh đều không thể tham gia.
Bí thư ủy ban đoàn Nhị Trung Huyện Bàn lúc giới thiệu tình trạng của Trương Địch, hướng về tôi nói lúc tiến cữ đơn xin cứu trợ của Trương Địch, phát hiện một việc rất cảm động lòng người trong lớp các em. Thì ra hoạt động cứu trợ học sinh nghèo khó lần này của Nhị Trung làm, quy định mỗi một lớp phải chọn ra hai học sinh nghèo khó. Nơi lớp của Trương Địch đã chọn ra hai học sinh nghèo khó, nhưng có một em học sinh sau khi nghe nói về tình trạng của Trương Địch, chủ động đem hạn mức số người nhường cho Trương Địch. Em đó nói với thầy giáo một câu nói “Trương Địch nghèo hơn em, hạn mức số người nhường cho bạn ấy vậy”. Nểu như nói nghèo khó cho người cực khổ đủ điều, thế mà khi đối diện bần cùng, bản thân lại tỏ ra cao thượng vô cùng.
Nói xong chuyện của Trương Địch, Chu cục trưởng nói với chúng tôi, trong mấy trường Cao Trung của Huyện Bàn, hiện tượng học sinh nghèo khó tương đối phổ biến, nhưng có rất nhiều học sinh đang vì mình có cách tự cứu bản thân. Sau này, mấy hôm trước lúc tôi đến thôn Lưỡng Hà, tôi và ký giả Da Bân báo đặc khu Huyện Bàn từng cùng nhau phỏng vấn một em học sinh Nhất Trung, hôm đó em đang đạp một chiếc xe 3 bánh sức người chạy khắp đường phố chở người kiếm tiền, em không cho tôi biết em tên gì, em chỉ nói em cần tiền đi học. Đó là một bối cảnh dùng sức đạp xe, gầy đét mà ngay thẳng, để cho cả đời tôi khó quên.
Cục giáo dục Huyện Bàn sắp xếp cho chúng tôi hoạt động điều tra thăm hỏi lần này, có lẽ là mong 5 người chúng tôi có một bước chuẩn bị tâm lý đây. Cần nói cuộc điều tra thăm hỏi như thế, vô hình trung cho chúng tôi tăng thêm rất nhiều áp lực tinh thần, làm cho tâm tình mỗi người chúng tôi mãi không được tốt, mỗi tối đàm luận, phần lớn là về từng thấy từng nghe của sự nghèo khó. Mấy ngày đó tôi luôn không được vui, trước mắt thường bồng bềnh xuất hiện trẻ em dưới thôn đem khoai tây làm thành thức ăn ngon nhất, còn có em bé nhỏ mỗi ngày ở trong ngôi trường rách nát học bài.
Thời tiết lúc đó ở trên sân vận động Huyện Bàn, vẫn có nhiều người đang thả diều, loại diều đó kiểu dáng không như ở Bắc Kinh, chúng nó có khác thường và tinh tế hơn một chút. Cho dù là bầu trời đen đầy trời, trên sân vận động vẫn có người đang thả diều. Lúc trong lòng bực bội, tôi thường một mình lúc hoàng hôn đi về sân vận động, ngồi trên bậc thềm nhìn cánh diều bay cao, lúc đó cảm thấy bản thân giống như một con diều, đang bị một tình cảm nào đó kéo đi. Có một hôm gọi điện thoại về nhà, cha tôi nhận điện thoại, đang trò chuyện trò chuyện điện thoại ngừng đi một chút rồi thay đổi mẹ tôi, mẹ nói với tôi, cha tôi rơi nước mắt, thay đồ đi ra cửa rồi. Trong ấn tượng của tôi, cha tôi là không rơi nhiều nước mắt, tuy rằng thời tuổi trẻ cha cũng vì tình cảm phong phú, mà viết thơ viết một khoảng thời gian dài, nhưng những việc đó đã qua rồi, sau khi theo mẹ từ Phúc Địa Đông Kinh di dân đến nơi mưa gió của Đại Liên, cha gần như từ lâu đã không còn nhiều nước mắt. Tôi bỗng nhiên nhận thức đến điều quan trọng của tôi đối với cha, đó là loại tình cảm của cha con thoáng chốc bao phủ trong lòng tôi, cha thật đã già rồi, giống như bao người cha sau bao năm chăm sóc gia đình và con cái của bản than.
Thường thường khi không chú ý, bỗng nhiên nhớ về lời cha nói trước lúc khởi hành, Quãng Vũ, con đi Quý Châu không phải là vì “vẽ hào nhoáng bề ngoài”, nếu như thật muốn “vẽ hào nhoáng bề ngoài”, có thể đi Nhật Bản, con đi đó là thu hoạch, phải đi xem, đi nghe, đi suy nghĩ, đi viết một cách không ngừng. Nhìn lại lúc cha nói câu nói này tôi vẫn không phục còn cùng cha tranh cãi mấy câu, bây giờ nghĩ lại, tôi bỗng nhiên phát hiện câu nói này thật là chính xác. Tôi phải lưu lại, phải ở đây nhận lậy vinh dự thuộc về tôi, đây tuyệt đối không phải là vì mục đích nào khác của một con người.
Lúc Phó bí thư ủy ban Đoàn sắp rời khỏi Huyện Bàn, tôi từng một lần cùng ông ta nói nhiều một cách thành thật về lý tưởng và thái độ nhân tình theo đuổi, đến nỗi chúng tôi trau đổi cách nghĩ cái hay dỡ tính cách của một con người. Mọi người từ nơi xa xôi ngàn dặm đến Quý Châu, chỉ có một suy nghĩ, chính là muốn làm chút sự việc, dốc hết một phần nghĩa vụ cho trẻ em vùng núi. Về điều này chúng tôi có cùng nhận thức. Tôi quyết định không lưu lại ở Huyện Bàn, mà đến trường Trung Học dưới thôn làm giáo viên.
Cuối tháng 5, Phó chủ nhiệm Vương Ngọc Kim ủy ban quản lý khu khai phá Đại Liên đến Huyện Bàn, cùng đến còn có ngài Tổng giám đốc Đàm Minh Kiều của nhà khách Ngân Phàn. Khi ăm cơm, mấy người chúng tôi hướng về Tổng giám đốc Đàm nói về những điều nghe thấy trong mấy ngày gần đây, tôi lúc đó đề nghị thành lập một quỹ ngân sách hội, chuẩn bị tiền để chăm sóc học sinh phổ thông nghèo khó Huyện Bàn đi học, từ chổ trãi qua mấy ngày qua tôi đi thăm hỏi mà thấy, con người kinh tế Huyện Bàn hưng thịnh mới có một số lượng bộ phận xuất thân từ học sinh tốt nghiệp các trường phổ thông Huyện Bàn, những học sinh phổ thông này lại không thi đậu Đại học, các em sau khi trở về quê hương cũng có thể đi đến các trường tiểu học, trung học làm giáo viên, vì khiếm khuyết giáo viên đủ tư cách vùng núi, học sinh phổ thông trãi qua lớp bồi dưỡng hoàn toàn có thể gánh vác nhiệm vụ như thế. Nhưng rất nhiều học sinh phổ thông lại cho rằng cảnh nhà bần hàn không có cách gì học xong chương trình phổ thông , đây là lãng phí nhân tài.
Tổng gíam đốc sau khi nghe xong lời nói của chúng tôi rất cảm khái, đây cũng là làm nên quyết định của ông ta sau này, tài trợ học sinh phổ thông gia đình nghèo khó ưu tú đi học, cùng với nguyên nhân khu khai phá đầu tư 30 vạn đồng thành lập “Quỹ ngân sách Hàn Song”.
Sau khi trãi qua một khoảng thời gian bận rộn, Phó bí thư ủy ban Đoàn và ký giả sắp cùng Vương Ngọc Kim lên đường về Đại Liên. Buổi sáng hôm đó, Phó Bí thư tuyên bố hướng đi của mỗi người, Hà Văn và Quách Hồng Dược đến trường Trung học thôn Anh Vũ, tôi, Lý Đức Tuấn và Dương Đức Xuân thì đi thôn Lưỡng Hà nhận nhiệm vụ dạy học trường Trung học.
Buổi tối một ngày sau cùng, chúng tôi được chính quyền địa phương mời đi dự buổi tiệc rượu tiễn đưa. Chúng tôi lần đầu tiên uống đến Thủy Bạn tửu của người dân tộc Di uống, loại rượu đó uống vào như nước đường, nhưng sức mạnh về sau rất lớn. Quả nhiên mọi người ban đầu uống được rất nhiều, không bao lâu sau thì có vẽ say.
Lúc sắp chia tay, Phó bí thư mãi đi cùng chủ nhiệm Vương Ngọc Kim, còn ký giả và mấy người chúng tôi ngồi cùng nhau nói rất nhiều, vì rượu, mọi người nói chuyện rất thoải mái.Lúc trước khi tôi còn làm việc tại tòa soạn báo khu khai phá, Lý Thụ Mai thường quan tâm chăm sóc cho tôi rất nhiều, tính ra tôi còn phải gọi cô ấy là chị, nhưng mãi vẫn thấy cô ấy và tôi tuổi trẻ như nhau, có triều khí. Tối hôm đó cô ấy đề ra cho tôi rất nhiều đề nghị, những đề nghị đó trong công tác về sau của tôi, từng cung cấp cho tôi sự giúp đở rất lớn.
Sáng sớm ngày 30 tháng 5, chúng tôi và người trở về Đại Liên từ biệt nhau. Tôi, Lý Đức Tuấn và Dương Đức Xuân 3 người quyết định lập tức đi đến thôn Lưỡng Hà.
Ngày hôm đó lại là ngày nắng đầu tiên sau khi chúng tôi đến Quý Châu nhìn thấy, thôn Lưỡng Hà phái xe đến đón chúng tôi, đem chúng tôi chở về một nơi chưa biết, tôi và hai vị đồng nghiệp khác xao động vô cùng. Từ Đại Liên đến Bắc Kinh, từ Bắc Kinh đến Quý Châu, câu khẩu hiệu đó đang vang lên “Đi đến Huyện Bàn”, mãi động viện và chăm sóc chúng tôi, nào sợ chúng tôi sức cùng lực kiệt, chỉ cần vừa nhớ lại câu khẩu hiệu này, chúng tôi vẫn có thể thổi lên một hơi sau cùng đứng dậy, tiếp tục đi. Cần nên có một loại cổ vũ như thế. Tôi nghĩ, thẳng đến thôn Lưỡng Hà, chúng tôi mới thật sự đến Huyện Bàn, vì nơi đó, chúng tôi sẽ vượt qua thời gian của một năm, chỉ có đến nơi đó, con đường chúng tôi từ Đại Liên đến Huyện Bàn hơn 3000 km mới thật sự kết thúc.
Xe lửa chạy suốt đêm từ Đại Liên đến Bắc Kinh, sáng sớm ngày 15 tháng 5 tiến vào trạm xe lửa Bắc Kinh. Sau khi xuống xe lửa chúng tôi chuyển sang đi tàu điện ngầm đến Quảng trường Thiên An Môn, sau đó chạy thẳng đến Trung ương đoàn, tại nơi đó một nhân viên làm việc ở bộ phận công nhân trẻ, đưa chúng tôi đến phòng nghĩ nhà khách cách quảng trường Thiên An Môn không xa.
Hôm đó mặt trời Bắc Kinh xinh đẹp như ngọn lửa, trái ngược với Đại Liên âm u và mưa gió, gió rất mạnh, cát bụi đầy trời, mấy người chúng tôi đi về phía nhà khách một cách hết sức, lúc đó tôi chỉ cảm thấy được người trên đường phố Bắc Kinh thật đông, đường phố cũng đông đúc nhỏ hẹp, điều này cùng nơi mô tả trong lòng tôi tương đối khác xa.
Buổi chiều, Phó Bí thư ủy ban khu khai phá sắp xếp cho chúng tôi đến Trung ương Đoàn. Lần này chúng tôi gặp Bí thư Trung ương đoàn. Đó là một buổi chiều nóng như lửa, chúng tôi ngồi trong một gian phòng hội nghị rất nhỏ, báo cáo cho lãnh đạo Trung ương Đoàn về tình hình hoạt động lần này của chúng tôi.
Rời khỏi Trung ương Đoàn, chúng tôi những người cùng đi lại thuê xe đi đến một bệnh viện ở Bắc Kinh, đến nơi đó để thăm một nhân vật tiên tiến của khu khai phá đang nằm điều trị ở đây. Đó là một thanh niên hơn 30 tuổi rất ốm, so với những tấm ảnh chụp trên báo anh ta càng yếu hơn, thân hình của anh ta mỏng như một tờ giấy, chỉ có đôi tròng mắt sáng rực dưới lớp kính cận là có tinh thần. Chúng tôi cùng nhau chụp ảnh. Thăm người bệnh đó, lưu lại cho tôi một ấn tượng sâu sắc, ấn tượng này làm cho trong suốt thời gian sau này, đều hiểu giữa sự tình cờ vì cuộc sống của một con người mà xúc cảm và suy nghĩ.
Buổi tối hôm đó, tôi rời xa bàn tiệc náo nhiệt gọi điện thoại cho cha mẹ, tôi gần như là rất kém chúc thọ cho cha, tôi biết người Trung Quốc là không quen lối nói và cách diễn đạt tấm lòng thẳng thắn như thế, nhưng lần này kềm không được nói một cách xúc động. Lần này là lần tôi rời khỏi gia đình khoảng cách xa nhất, xa nhau một năm, không biết cha tôi lại có thêm bao nhiêu sợi tóc bạc.
Biết hôm nay là ngày sinh nhật của cha, còn phải cám ơn sự cẩn thận của Nguyệt, trước khi đi cô ấy hỏi tôi có nên mua một bánh sinh nhật không, tôi nói nên mua, cứ quyết định như thế, điều hối hận là tôi phải vội vàng rời khỏi Đại Liên.
Nói ra quan hệ của tôi và cha thời gian gần đây không thật hài hòa, không phải nói tình thân giữa tôi và cha nhạt phai, chỉ là cha đối với tôi có quá nhiều đòi hỏi, có nhiều lúc không thể làm cho tôi tiếp nhận được, cứ như thế làm cho cuộc trò chuyện giữa hai chúng tôi thường kết thúc từ chổ không vui. Tôi trước giờ không phủ nhận những điều không nhịp nhàng giữa tôi và cha, nhưng từ khi tôi có cuộc sống độc lập, ngoài điểm nhớ lại những sự quan tâm của cha đối với tôi, tôi lại không nhớ các cuộc tranh cãi giữa hai cha con, đặc biệt là từ sau khi tôi có con, càng thêm hiểu được tâm tình của người làm cha.
Sau buổi cơm tối lần đó, mấy người chúng tôi cùng nhau đi đến quảng trường Thiên An Môn dưới bầu trời nữa đêm. Thật lớn quá! Đứng ở quảng trường Thiên An Môn, trong lòng tôi bổng nhiên khua dậy tình cảm hào hùng, tôi mở rộng đôi tay như muốn ôm lấy thành phố thiêng liêng mãi mãi ở trong lòng tôi, gió nam thổi mạnh cuốn tung ngọn cờ đỏ như ngọn lửa, đèn hoa chói lọi như bông hoa đang nở. Đang đứng như thế, tôi bổng nhiên lần nữa nhớ về cha, nhớ đến cha có một tấm ảnh cũ, chính là chụp ở đầu cầu Kim Thủy, lúc đó cha còn khí thế hừng hực trẻ tuổi như tôi, lúc đó trong lòng cha giống như tôi tràn đầy tình cảm mãnh liệt hướng về cuộc sống, nhất định là thế rồi!
Chỉ có sau khi cảm giác nhớ lại sự quan tâm của cha đối với tôi, tôi mới hiểu, làm cha, tất cả điều chuyển giao không nhất định là thỏa mãn về vật chất, phần nhiều là tình cảm sâu nặng thiết tha của người đàn ông có được đối với con cái, đêm đó, tôi đứng ở quảng trường Thiên An Môn có gió, đứng ở nơi tôi mộng tưởng đã lâu, chúc phúc cho cha một cách sâu sắc.
Sau khi về đến nhà khách, Phó Bí thư Ủy ban Đoàn lại triệu tập chúng tôi họp, chuẩn bị trước cho 2 ngày ở Bắc Kinh, giữa thời gian đó dự định đi quảng trường Thiên An Môn xem nghi thức kéo cờ, còn hướng về Quốc kỳ tuyên thệ. Phó Bí Thư ủy ban Đoàn sau cùng lại lần nữa nhấn mạnh sau khi đến Huyện Bàn, chúng tôi bắt buộc đi đến trường tiểu học ở thôn quê, tuyệt đối không thể lưu lại Huyện thành. Mấy người chúng tôi rất không hiểu Phó Bí thư vì sao luôn nhắc đến điểm này, là sợ chúng tôi chịu không nổi khổ cực sao? Hay là lo người nào đó trong chúng tôi xin lưu lại trong huyện thành dạy học, mà ảnh hưởng hiệu ứng náo động của hoạt động lần này. Lần đó họp đến nhàm chán, có lẽ mọi người đều mệt cả rồi.
Ngày hôm sau, chúng tôi trước tiên đi tham quan viện bảo tàng Cố cung, một dãy kiến trúc to lớn thật là đẹp nhất trên thế giới, Cố cung cho tôi cảm giác như thế, đến nay làm tôi cho rằng ngôn ngữ và lời văn của tôi không có cách gì bày tỏ kể ra. Sau khi rời khỏi Cố Cung, chúng tôi đi đến ban quản lý Quảng trường Thiên An Môn, xin phép ngày 17 tháng 5 được đến dưới Quốc kỳ của quảng trường Thiên An Môn tuyên thệ. Nói ra rất may mắn, người phụ trách nơi đó rất nhanh đồng ý với thỉnh cầu của chúng tôi.
Tôi hôm nay lại họp, chỉ có một mục đích , viết lời tuyên thệ, Phó bí thư ban đầu muốn tôi viết lời tuyên thệ này, nhưng về sau thay đổi cho Lý Đức Tuấn viết, sau khi viết ra bản thảo, Phó bí thư muốn mọi người cùng nhau thảo luận, thảo luận kéo dài đến 1 giờ sáng ngày 17 tháng 5, làm cho mọi người đều rất mệt mỏi.
Ngũ chưa được 2 giờ liền bị kêu thức dậy, đang đi trên đường phố Bắc Kinh mờ mịt của buổi sáng sớm, tôi còn cảm giác giống như đang nằm mơ, chúng tôi mặc chiếc áo màu xanh giống nhau, đầu đội chiếc nón đỏ tươi như nhau, đang kéo lê bước chân mệt mõi như nhau không chịu được, ai cũng không cất tiếng chỉ muốn nhanh bước đến nơi nghiêm trang và thiêng liêng đó.
Sáng sớm hôm đó tôi nhìn thấy nghi thức kéo cờ tôi thường thấy trên ti vi, lúc mặt trời sắp từ phía đông dâng lên, một đội vệ binh đang hộ vệ lá quốc kỳ từ Thiên An Môn đi ra, đi qua cầu Kim Thủy, giờ khắc nghiêm trang không gì sánh được đã sắp đến rồi, tim của tôi đang đập “thình thịch”, tiếng quốc ca vang lên, ánh đèn chớp máy ảnh lóe sáng thành một dãy, chúng tôi đứng ở nơi gần lá quốc kỳ nhất, giây phút đó lòng của tôi như nước tiều dâng. Tiếp theo chúng tôi bắt đầu tuyên thệ:
“ Chúng tôi là thành viên phân đội “Giáo dục xóa nghèo” thanh niên tình nguyện khu khai phá Đại Liên, hôm nay chúng tôi đối diện lá quốc kỳ nghiêm trang tuyên thệ:
“ Tôi tình nguyện giai nhập phân đội “Giáo dục xóa nghèo”, tự nguyện vì sự nghiệp giáo dục của Huyện Bàn cống hiến sức lực, không sợ gian khổ, không tính lợi riêng, phục tùng lãnh đạo, cố gắng công tác, làm tròn trách nhiệm, tôn trọng tập quán của dân tộc thiểu số, không ngừng tôi luyện bản thân, nhanh chóng trưởng thành, vì kế hoạch công việc thóat nghèo kính dâng tuổi thanh xuân và sức lực.”
Buổi chiều ngày 18 tháng 5 chúng tôi ở tây trạm Bắc Kinh bước lên xe lửa từ Bắc Kinh đến Quý Dương, bắt đầu xuất phát về Quý Dương.
Tại Bắc Kinh, tôi chỉ ở có 4 ngày, thì lại phải xa nó rồi, đến Bắc Kinh từng là khát vọng đẹp nhất của tôi, ngày nay khát vọng đã thỏa, mới phát hiện nét đẹp của Bắc Kinh là một loại mỹ lệ trên tình cảm.
Bắc Kinh còn là một thành phố thu nhận lãng tử, thành phố này không có đêm, vì bước chân lãng tử không mệt còn có nỗi buồn mờ nhạt, rất kỳ lạ thành cổ này đã tiếp nhận ngàn năm mưa gió thế này, vẫn có thể toát lên ý nghĩa tiềm tàng của sự lãng mạn.
Xe lửa xuyên qua dãy núi Việt Quần, băng qua dòng sông lưu giang Việt Hà, chạy băng băng thẳng đường về hướng Tây Nam.
Sáng sớm ngày 20 tháng 5, chúng tôi cuối cùng thuận lợi đến Quý Dương. Trên xe lửa có một nữ nhân viên phục vụ hiền lành, trên đường đi thường quan tâm chăm sóc chúng tôi, biết chúng tôi đi Huyện Bàn, liền giới thiệu chochúng tôi phong thổ tình người của Quý Châu. Lúc xuống xe cô ấy mới tươi cười nói với chúng tôi, cô ấy tên là Dương Quý, vì sao gọi cái tên này? Chính là vì thời gian mặt trời mọc ở Quý Dương rất quý báu, còn cô ấy sinh ra ở Quý Dương, Quý Dương trở ngược hai chữ này thì thành ra tên của cô ấy. Giải thích này của cô ấy làm cho chúng tôi bất giác bật cười lớn lên, tôi đoán thành Quý Dương không to, người gọi tên “Dương Quý” phần lớn không có nhiều qua lại.
Quả nhiên Quý Dương trời râm, mưa vừa đổ xuống trong đêm.
Đến đón chúng tôi là Hạ cục trưởng cục hợp tác đối ngoại và Chu cục trưởng cục giáo dục Huyện Bàn. Vừa xuống xe, cảm giác Quý Dương không như Đại Liên sạch sẽ ngay ngắn, đường phố cũng hẹp, có lẽ là nguyên nhân có mưa, trên đường phố đang đọng nước bẩn, nhìn thấy trên đường làm cho trong lòng con người không thoải mái.
Buổi chiều chúng tôi tham quan công viên Kiềm Linh, đó là một công viên rừng cây rất đẹp, chúng tôi đi tham quan động Kỳ Lân, nơi đó đã từng giam giữ tướng Dương Hổ Thành, tôi về sau trong một bài viết có nói về nơi này. Trèo qua một ngọn núi nhỏ, hồ Kiềm Linh thật lớn và phẳng lặng như gương, lộ ra trước mắt chúng tôi, đứng ở bên hồ Kiềm Linh, tôi cảm thấy như đang có cái gì đó ôm lấy, vẽ đẹp như dòng nước trong lành từng chút từng chút mơm man vào lòng, tất cả sự mệt mỏi, uể oải trong mấy ngày gần đây dường như trong thoáng chốc đã tan biến đi.
Sáng sớm ngày 21 tháng 5 chúng tôi rời khỏi Quý Dương, đi về Huyện Bàn.
Xe ở giữa núi cao vòng vèo loanh hoanh, khó khăn vất vả của đường núi làm cho chúng tôi sợ hãi lo lắng, nhiều nơi nhìn xuống là một dãy sương mù dày đặc, vách núi nhìn không đến đáy, gió to gào thét, vọng ra giữa khe núi im lìm vắng vẻ. Chim ưng thật to đang bay lượn giữa núi, chỉ có chúng nó mới có thể sãi cánh như thế, tôi bổng nhiên nhớ lại trước lúc ở Quý Châu rất nhiều người nói câu tục ngữ “Địa vô tam xích bình”. Quả nhiên núi liền núi, núi chồng lên núi, nhìn đi xa xa, như bức tường vây quanh thật cao, làm cho con người thẩm thấu không đủ không khí. Giữa đường xe, thỉnh thoảng có thể nhìn thấy nam nữ dân tộc thiểu số ăn mặc khác nhau, trên lưng đang vác gùi to đi từng bước từng bước, lúc đó trong cả con đường không thấy một bóng nhà, nghĩ lại họ bước đi trên đường như thế, không biết khi nào mới có thể đến nhà.
Chúng tôi 7 giờ tối đến Huyện Bàn. Ăn xong cơm tôi gọi điện thoại về nhà, nói với gia đình tôi đã đến nơi thuận lợi. Buổi tối hôm đó chúng tôi mở cuộc họp thứ 1 sau khi đến Huyện Bàn.
Thành Huyện Huyện Bàn không lớn, một con đường chính nối liền cả Huyện, đi hết con đường này mất khoảng 20 phút. Huyện Bàn được núi xanh bao phủ bốn bề, to như cái đĩa bằng cạn. Huyện Bàn dựng thành xưa 600 năm, là một thành cổ cao nguyên. Do lịch sử lâu đời, Huyện Bàn từ xưa đến nay nhân tài lớp lớp, nghe nói lúc đó người Huyện Bàn vì thi đỗ chức quan cao mà ra ngoài đi học, phía Tây đến Côn Minh, phía Đông đến Quý Dương đều phải trèo qua núi Việt Lĩnh thời gian đi hết nữa tháng. Thành cổ Huyện Bàn mấy độ thịnh suy, nhờ dưới đất có nhiều than mà lần nữa thịnh vượng trở lại, Cục vụ khoáng sản Bàn Giang nổi tiếng toàn quốc ở trong nội biên Huyện Bàn. Cùng lúc với việc nguồn than mang lại cho Huyện Bàn sự phồn vinh, cũng tạo thành ô nhiễm môi trường thật lớn, luyện than theo cách nhân gian nơi đó gây ô nhiễm lớn nhất. Rất may, trên cùng một số báo “Báo Thanh Niên Trung Quốc” đưa tin chúng tôi đi Huyện Bàn “Giúp giáo dục xóa nghèo”, có bài viết “Luyện than cách nhân gian” của Huyện Bàn.
Đất Huyện Bàn ở vào nơi sâu cao nguyên Vân Quý (Vân Nam và Quý Châu-ND), cách mục nước biển khoảng trên 1200 m, khí hậu thay đổi bất thường. Từ sau khi chúng tôi đến Huyện Bàn, trời mưa âm u kéo dài, thật giống câu tục ngữ “Thiên vô tam nhật tinh”.
Tại buổi họp giới thiệu tình hình giáo dục Huyện Bàn nơi chúng tôi đến tham gia, Chu cục trưởng giới thiệu tỉ mĩ cho chúng tôi về tình hình giáo dục ở Huyện Bàn. Ông ta nói, Huyện Bàn trước mắt vẫn chưa thực hiện được nghĩa vụ giáo dục “Phổ cập 9 năm”, giáo viên thiếu hơn 4000 người, giáo viên Trung học cơ sở chỉ có 36% đủ trình độ học vấn, giáo viên tiểu học đủ trình độ văn hóa chỉ có 56%. Nguyên nhân tạo thành giáo dục Huyện Bàn lạc hậu, ngoài nghèo khó và quan niệm lạc hậu, quan trọng hơn là thiếu giáo viên nghiêm trọng và chất lượng giáo dục không cao. Chu cục trưởng nói tiếp, ông ta hoan nghêng 5 vị thanh niên tình nguyện của Đại Liên còn mong có thêm nhiều thanh niên tình nguyện đến vùng núi nhận nhiệm vụ dạy học.
Ban đầu đến Huyện Bàn chúng tôi được sắp xếp gặp khu trưởng đặc khu Huyện Bàn ( Huyện Bàn là thành phố Huyện, nhưng lúc “Kiến thiết tam dây” được liệt vào vùng đất đặc biệt, cho nên gọi là đặc khu Huyện Bàn, cùng kinh tế mấy năm gần đây đặc khu có khác biệt), dưới sự đi cùng của trưởng khu, chúng tôi đến mấy gia đình nghèo khó ở thôn quê đi thăm hỏi, thông qua cuộc thăm hỏi, thu hoạch bản thân mỗi người chúng tôi đều rất lớn.
Mấy hôm trước lúc chúng tôi đến Huyện Bàn, vừa rơi xuống một trận mưa đá, nạn mưa đá làm cho rất nhiều tấm lợp nhà bị vỡ vụn, thậm chí tạo thành cái chết con người. Chúng tôi chia ra đi thăm mấy thôn núi nghèo khó. Trên đường đi tôi tận mắt chứng kiến có rất nhiều nông dân lợi dụng hầm than nhỏ, than đào ra trực tiếp luyện than theo cách riêng thành than cốc, cách toi luyện kiểu này vô cùng lạc hậu, không chỉ gây ô nhiễm môi trường, mà còn tạo thành lãng phí tài nguyên, nhà nước đã từng nhiều lần ban hành lệnh cấm, nhưng người nông dân địa phương cứ tôi làm theo ý tôi, nếu như thật tình không để cho nông dân làm, họ ăn cơm đều trở thành vấn đề, vì núi nhiều dốc đứng, cày ruộng rất ít, cấy cầy là không thể nuôi gia đình. Nhưng tôi nghĩ, dùng cách hủy hoại môi trường tự nhiên này để đổi lấy một chút thức ăn, vẫn không phải là cách lâu dài.
Một hôm, chúng tôi tham quan một thôn, trên xe Chu cục trưởng cục giáo dục và mấy người chúng tôi trò chuyện, sau khi chúng tôi hỏi về sắp xếp công tác dạy học, Chu cục trưởng quay đầu lại nói, hai người trong các bạn đi thôn Anh Vũ, hai người đi thôn Lưỡng Hà, Lý Quảng Vũ lưu lại cục giáo dục giúp tôi làm tư liệu tham khảo. Chu cục trưởng vừa nói xong, trong xe là một sự yên lặng, tôi không biết miêu tả như thế nào tình cảm biểu đạt trên khuôn mặt mấy người lúc đó. Tôi là rất vui, trong mấy tuần liên tục đi xuống thôn thăm hỏi điều tra, làm cho tôi càng lúc cảm thấy nếu như có thể lưu lại cục giáo dục Huyện Bàn, có thể vấn đề đối mặt với tiếp xúc đến giáo dục Huyện Bàn càng nhiều, tối thiểu từ trên vĩ mô hiểu rõ giáo dục của Huyện Bàn, cần nói đây cũng là một cách tham dự “Giáo dục xóa nghèo”.
Những ngày ở Huyện Bàn, gần như mỗi đêm tôi đều tự mình dạo bước trên đường Huyện Bàn, đặt mình vào giữa người xa lạ đất khách quê người, tôi cảm thấy trong lòng phức tạp khác thường, tất cả cửa hàng đều vắng vẽ yên tĩnh, ngoài thời gian chạy sô ngày chủ nhật, đường phố của Huyện Bàn vẫn tỏ ra mênh mông. Ngẩu nhiên đi vào một cửa hàng đồ chơi trẻ em, đồ chơi màu sắc rực rỡ dụ tôi không nhẫn tâm rời khỏi, con trai đến lúc có thể bò, nhìn thấy những đồ chơi xinh đẹp đáng kinh ngạc đó, đang nghĩ về hình bóng đứa con trai ngoan, cứ muốn vội vàng chạy về nhà khách gọi điện thoại cho gia đình.
Ngày 23 tháng 5, chúng tôi lại lên đường đi thôn quê, đó là lần thứ nhất đi đến thôn Chu Đông, thôn Chu Đông rất có tiếng ở Huyện Bàn, vì có một thôn trưởng tên là Vương Thời Minh, nghe nói anh ta lúc trước cũng ở bộ máy chính phủ Huyện Bàn làm công tác tuyên truyền, về sau xuống cơ sở làm trưởng thôn, năm 1996 chủ tịch Giang Trạch Dân đến Quý Châu thị sát từng tiếp kiến Vương thời Minh, còn nhiều lần khen ngợi anh ta.
Tại thôn Chu Đông, lưu lại cho tôi ấn tượng sâu sắc, còn có một ngôi trường xây dựng năm 1937, trường tiểu học Trung Sơn bây giờ vẫn đang sữ dụng. Ngôi trường tiểu học đó là một căn nhà gỗ có 2 tầng, thô sơ đến không có cửa sổ, không có điện, tầng dưới và tầng trên tổng cộng có 5 phòng dạy học, trong phòng dạy học đang bày đông đúc bàn ghế rách nát không chịu được, bước lên cầu thang đến tầng trên làm vang lên tiếng “chít chít”, trên bảng có nhiều lỗ to lỗ nhỏ, có thể nhìn thấy trẻ em trong phòng học phía sau, mỗi bước đi đều để cho người lo âu sàn gác có thể đột ngột đỗ sụp xuống, nhưng đi vào mỗi gian phòng học, đều đáng để cho người cảm thấy đến nơi đó tràn đầy triều khí. Trên cửa phòng học đa số đều dán giấy đỏ, viết đầy lời nói động viên học sinh chuyên cần học tập, như loại “Học như bơi thuyền ngược dòng, không tiến sẽ lui”, trong phòng học u tối tỏ ra vô cùng dễ thấy.
Vì để tăng thêm ánh sáng, ngói lợp mái tầng trên của trường được tháo đi mấy miếng, dùng tấm nhựa che mưa gió, điều này càng tăng thêm sự rách nát của trường ốc, giữa tầng trên có gian phòng nhỏ giống như gác xép, đó là phòng giáo viên, hai hàng ghế cao thấp chiếm mất phân nữa gian phòng, một cái lò đất bể đi một nữa đặt ở trong góc phòng trên nền có mấy cái lỗ to. Vì để cho sạch sẽ, các giáo viên đem bài thi của học sinh dán trên tường gỗ, trong phòng rất tối, nhưng tôi vẫn có thể trong bóng tối, phân biệt ra trên những bài thi đó nét chữ non nớt.
Bước chân đi ở đây, tôi đều cảm thấy đường đi giữa các phòng học đều tỏ ra lung lay, rất nhanh đã có phát hiện của bản thân, đó là ở trong một phòng học phía Đông, trên vách tường gỗ có dán một bài văn của học sinh trong lớp viết, trong đó có một bài văn đầu đề là “Trường học của em” viết như thế này: “Trường học của chúng em, là ngôi trường đáng thương nhất thế gian”, thoáng chốc đã làm cho tôi cảm động vô cùng.
Lúc rời khỏi trường tiểu học có kiến trúc xây dựng năm 1937, bầu trời lại râm xuống, nếu như thật sắp có mưa, trường ốc nhất định sẽ dột nước. Mấy vị giáo viên nhà trường đón chúng tôi tập trung lại cùng nhau, dùng tiếng nói địa phương thảo luận việc chống dột. Nhớ lại trước lúc chúng tôi đến, lúc tiếp thu bồi dưỡng ở Đại Liên, mấy trường tiểu học ở đó cửa sổ sáng sủa sạch sẽ, so với trường tiểu học Trung Sơn thôn Chu Đông đó, tôi thật là có cảm khái không dứt.
Không bao lâu sau chúng tôi lại đi tham quan thôn Lưỡng Hà, lúc đó tôi thật không biết thôn Lưỡng Hà cuối cùng tôi sẽ là nơi tôi phục vụ. Trường Trung học Lưỡng Hà là một trường Trung học sơ cấp duy nhất thôn Lưỡng Hà, học sinh tiểu học toàn thôn sau khi tốt nghiệp, đều phải lên học ngôi trường này. Sau khi đến thôn Lưỡng Hà, tôi ngẫu nhiên cùng trò chuyện với giáo viên địa phương thì nghe nói về việc xách đèn dầu đi học.
Thôn Lưỡng Hà thật không phải là thôn lớn, nhưng từ các làng đến trường trung học thôn đi học, có học sinh phải đi bộ 1, 2 giờ đường núi, thậm chí nơi xa phải đi mất 3 giờ đồng hồ, trẻ em ở đây nhiều khả năng chịu cực, vì để đến trường trước 9 giờ, thường dậy sớm đi học, mùa hè không tốt, mùa đông chí ban ngày ngắn, việc đi đường núi như thế thật là rất cực khổ. Một số học sinh hơn 5 giờ sáng đã khởi hành từ nhà, bầu trời vẫn là màu đen, các em liền từ trong nhà xách đèn dầu đi ra, đi đến nữa đường trời dần dần sáng tỏ, các em mới tắt đèn, đem đèn cất vào trong vách đá, tiếp tục đi học, buổi tối lúc trở về, thường đến nữa đường trời lại tối, các em tìm lại ngọn đèn dầu châm lửa đi về nhà, mùa đông gần như ngày ngày như thế.
Vị giáo viên giới thiệu cho tôi về tình hình học sinh sau cùng nói, có một lần lúc anh ta từ nhà đến trường, từng thấy mấy học sinh cùng nhau xách đèn dầu đi học, bắt đầu chỉ có một ngọn, về sau tụ lại càng nhiều, nối tiếp nhau, ở trên sườn núi chầm chậm di chuyền, cảnh tượng rất đẹp.
Trong cuộc điều tra thăm hỏi tôi còn được biết, học sinh nơi đó vì nhà xa, buổi trưa phần lớn không ăn cơm trưa, như thế đi mấy giờ đường núi để đi học, thật là nguyện vọng và nghị lực kiên cường. Ngoài ra rất nhiều gia đình học sinh công việc nhà nông nhiều, đến tối mới có thể làm xong công việc nhà nông trong ruộng, rồi mới học bài, ngũ rất muộn, cho nên giáo viên thôn đối với học sinh buổi sáng thỉnh thoảng đến muộn, phần lớn đều không có nhiều chỉ trích, thực ra rất nhiều giáo viên nơi đó đều đã từng đi đường núi sáng sớm mùa đông như thế.
Tôi đem tất cả điều học hỏi được sau cuộc thăm hỏi điều ghi chép trong sổ cá nhân. Có rất nhiều nội dung mới để cho tôi cảm khái, đáng để tôi hết sức kinh ngạc. Có thể nói sau khi đã quen nhìn áo quần màu sắc, kiến trúc xinh đẹp, con người và xe cộ lưu thông trên đường phố Đại Liên, tôi cảm nhận thêm một cách sâu sắc đến trách nhiệm của bản thân phụ trách nơi Huyện Bàn, tôi dùng bút viết, dùng tâm đi học hỏi, gần như mỗi ngày đều bị một số việc làm cho cảm động.
Sau cuộc hoạt động đi thăm hỏi của chúng tôi, cục giáo dục sắp xếp cho chúng tôi đến tham quan Nhị Trung Huyện Bàn, tại nơi đó tôi gặp Trương Địch, lúc đó anh ta là học sinh năm thứ hai cao trung(Phổ thông trung học), người ốm cao, mặt đen còn toát lên màu vàng xanh, trong đơn anh ta gởi cho ủy ban đoàn trường đơn xin cứu trợ, có một câu nói thu hút sự chú ý của tôi, anh ta viết “….tôi mỗi ngày chỉ ăn 2 cái bánh bao, cho nên đọc sách đọc đã lâu rồi, tôi đau đầu”. Nói một cách nghiêm túc, Trương Địch còn chưa đủ điều kiện xin xã hội cứu trợ, vì trong điều kiện cứu trợ xã hội, rõ ràng quy định cha mẹ đang khỏe mạnh, không thể nhận được cứu trợ. Nhưng Trương Địch không như học sinh khác, anh ta là được người nhận nuôi, cha mẹ nuôi của anh ta đều đã hơn 70 tuổi, người anh duy nhất của anh ta lúc đang làm công việc nhà nông bị té ngã trọng thương, trong nhà gần như lấy không ra một phân tiền cung cấp cho anh ta đi học. Học phí anh ta đi học toàn bộ đều từ tiền vay, chính là do không đủ dinh dưỡng, anh ta thường xuất hiện tình trạng thiếu máu, ngay cả một số hoạt động thể dục tương đối mạnh đều không thể tham gia.
Bí thư ủy ban đoàn Nhị Trung Huyện Bàn lúc giới thiệu tình trạng của Trương Địch, hướng về tôi nói lúc tiến cữ đơn xin cứu trợ của Trương Địch, phát hiện một việc rất cảm động lòng người trong lớp các em. Thì ra hoạt động cứu trợ học sinh nghèo khó lần này của Nhị Trung làm, quy định mỗi một lớp phải chọn ra hai học sinh nghèo khó. Nơi lớp của Trương Địch đã chọn ra hai học sinh nghèo khó, nhưng có một em học sinh sau khi nghe nói về tình trạng của Trương Địch, chủ động đem hạn mức số người nhường cho Trương Địch. Em đó nói với thầy giáo một câu nói “Trương Địch nghèo hơn em, hạn mức số người nhường cho bạn ấy vậy”. Nểu như nói nghèo khó cho người cực khổ đủ điều, thế mà khi đối diện bần cùng, bản thân lại tỏ ra cao thượng vô cùng.
Nói xong chuyện của Trương Địch, Chu cục trưởng nói với chúng tôi, trong mấy trường Cao Trung của Huyện Bàn, hiện tượng học sinh nghèo khó tương đối phổ biến, nhưng có rất nhiều học sinh đang vì mình có cách tự cứu bản thân. Sau này, mấy hôm trước lúc tôi đến thôn Lưỡng Hà, tôi và ký giả Da Bân báo đặc khu Huyện Bàn từng cùng nhau phỏng vấn một em học sinh Nhất Trung, hôm đó em đang đạp một chiếc xe 3 bánh sức người chạy khắp đường phố chở người kiếm tiền, em không cho tôi biết em tên gì, em chỉ nói em cần tiền đi học. Đó là một bối cảnh dùng sức đạp xe, gầy đét mà ngay thẳng, để cho cả đời tôi khó quên.
Cục giáo dục Huyện Bàn sắp xếp cho chúng tôi hoạt động điều tra thăm hỏi lần này, có lẽ là mong 5 người chúng tôi có một bước chuẩn bị tâm lý đây. Cần nói cuộc điều tra thăm hỏi như thế, vô hình trung cho chúng tôi tăng thêm rất nhiều áp lực tinh thần, làm cho tâm tình mỗi người chúng tôi mãi không được tốt, mỗi tối đàm luận, phần lớn là về từng thấy từng nghe của sự nghèo khó. Mấy ngày đó tôi luôn không được vui, trước mắt thường bồng bềnh xuất hiện trẻ em dưới thôn đem khoai tây làm thành thức ăn ngon nhất, còn có em bé nhỏ mỗi ngày ở trong ngôi trường rách nát học bài.
Thời tiết lúc đó ở trên sân vận động Huyện Bàn, vẫn có nhiều người đang thả diều, loại diều đó kiểu dáng không như ở Bắc Kinh, chúng nó có khác thường và tinh tế hơn một chút. Cho dù là bầu trời đen đầy trời, trên sân vận động vẫn có người đang thả diều. Lúc trong lòng bực bội, tôi thường một mình lúc hoàng hôn đi về sân vận động, ngồi trên bậc thềm nhìn cánh diều bay cao, lúc đó cảm thấy bản thân giống như một con diều, đang bị một tình cảm nào đó kéo đi. Có một hôm gọi điện thoại về nhà, cha tôi nhận điện thoại, đang trò chuyện trò chuyện điện thoại ngừng đi một chút rồi thay đổi mẹ tôi, mẹ nói với tôi, cha tôi rơi nước mắt, thay đồ đi ra cửa rồi. Trong ấn tượng của tôi, cha tôi là không rơi nhiều nước mắt, tuy rằng thời tuổi trẻ cha cũng vì tình cảm phong phú, mà viết thơ viết một khoảng thời gian dài, nhưng những việc đó đã qua rồi, sau khi theo mẹ từ Phúc Địa Đông Kinh di dân đến nơi mưa gió của Đại Liên, cha gần như từ lâu đã không còn nhiều nước mắt. Tôi bỗng nhiên nhận thức đến điều quan trọng của tôi đối với cha, đó là loại tình cảm của cha con thoáng chốc bao phủ trong lòng tôi, cha thật đã già rồi, giống như bao người cha sau bao năm chăm sóc gia đình và con cái của bản than.
Thường thường khi không chú ý, bỗng nhiên nhớ về lời cha nói trước lúc khởi hành, Quãng Vũ, con đi Quý Châu không phải là vì “vẽ hào nhoáng bề ngoài”, nếu như thật muốn “vẽ hào nhoáng bề ngoài”, có thể đi Nhật Bản, con đi đó là thu hoạch, phải đi xem, đi nghe, đi suy nghĩ, đi viết một cách không ngừng. Nhìn lại lúc cha nói câu nói này tôi vẫn không phục còn cùng cha tranh cãi mấy câu, bây giờ nghĩ lại, tôi bỗng nhiên phát hiện câu nói này thật là chính xác. Tôi phải lưu lại, phải ở đây nhận lậy vinh dự thuộc về tôi, đây tuyệt đối không phải là vì mục đích nào khác của một con người.
Lúc Phó bí thư ủy ban Đoàn sắp rời khỏi Huyện Bàn, tôi từng một lần cùng ông ta nói nhiều một cách thành thật về lý tưởng và thái độ nhân tình theo đuổi, đến nỗi chúng tôi trau đổi cách nghĩ cái hay dỡ tính cách của một con người. Mọi người từ nơi xa xôi ngàn dặm đến Quý Châu, chỉ có một suy nghĩ, chính là muốn làm chút sự việc, dốc hết một phần nghĩa vụ cho trẻ em vùng núi. Về điều này chúng tôi có cùng nhận thức. Tôi quyết định không lưu lại ở Huyện Bàn, mà đến trường Trung Học dưới thôn làm giáo viên.
Cuối tháng 5, Phó chủ nhiệm Vương Ngọc Kim ủy ban quản lý khu khai phá Đại Liên đến Huyện Bàn, cùng đến còn có ngài Tổng giám đốc Đàm Minh Kiều của nhà khách Ngân Phàn. Khi ăm cơm, mấy người chúng tôi hướng về Tổng giám đốc Đàm nói về những điều nghe thấy trong mấy ngày gần đây, tôi lúc đó đề nghị thành lập một quỹ ngân sách hội, chuẩn bị tiền để chăm sóc học sinh phổ thông nghèo khó Huyện Bàn đi học, từ chổ trãi qua mấy ngày qua tôi đi thăm hỏi mà thấy, con người kinh tế Huyện Bàn hưng thịnh mới có một số lượng bộ phận xuất thân từ học sinh tốt nghiệp các trường phổ thông Huyện Bàn, những học sinh phổ thông này lại không thi đậu Đại học, các em sau khi trở về quê hương cũng có thể đi đến các trường tiểu học, trung học làm giáo viên, vì khiếm khuyết giáo viên đủ tư cách vùng núi, học sinh phổ thông trãi qua lớp bồi dưỡng hoàn toàn có thể gánh vác nhiệm vụ như thế. Nhưng rất nhiều học sinh phổ thông lại cho rằng cảnh nhà bần hàn không có cách gì học xong chương trình phổ thông , đây là lãng phí nhân tài.
Tổng gíam đốc sau khi nghe xong lời nói của chúng tôi rất cảm khái, đây cũng là làm nên quyết định của ông ta sau này, tài trợ học sinh phổ thông gia đình nghèo khó ưu tú đi học, cùng với nguyên nhân khu khai phá đầu tư 30 vạn đồng thành lập “Quỹ ngân sách Hàn Song”.
Sau khi trãi qua một khoảng thời gian bận rộn, Phó bí thư ủy ban Đoàn và ký giả sắp cùng Vương Ngọc Kim lên đường về Đại Liên. Buổi sáng hôm đó, Phó Bí thư tuyên bố hướng đi của mỗi người, Hà Văn và Quách Hồng Dược đến trường Trung học thôn Anh Vũ, tôi, Lý Đức Tuấn và Dương Đức Xuân thì đi thôn Lưỡng Hà nhận nhiệm vụ dạy học trường Trung học.
Buổi tối một ngày sau cùng, chúng tôi được chính quyền địa phương mời đi dự buổi tiệc rượu tiễn đưa. Chúng tôi lần đầu tiên uống đến Thủy Bạn tửu của người dân tộc Di uống, loại rượu đó uống vào như nước đường, nhưng sức mạnh về sau rất lớn. Quả nhiên mọi người ban đầu uống được rất nhiều, không bao lâu sau thì có vẽ say.
Lúc sắp chia tay, Phó bí thư mãi đi cùng chủ nhiệm Vương Ngọc Kim, còn ký giả và mấy người chúng tôi ngồi cùng nhau nói rất nhiều, vì rượu, mọi người nói chuyện rất thoải mái.Lúc trước khi tôi còn làm việc tại tòa soạn báo khu khai phá, Lý Thụ Mai thường quan tâm chăm sóc cho tôi rất nhiều, tính ra tôi còn phải gọi cô ấy là chị, nhưng mãi vẫn thấy cô ấy và tôi tuổi trẻ như nhau, có triều khí. Tối hôm đó cô ấy đề ra cho tôi rất nhiều đề nghị, những đề nghị đó trong công tác về sau của tôi, từng cung cấp cho tôi sự giúp đở rất lớn.
Sáng sớm ngày 30 tháng 5, chúng tôi và người trở về Đại Liên từ biệt nhau. Tôi, Lý Đức Tuấn và Dương Đức Xuân 3 người quyết định lập tức đi đến thôn Lưỡng Hà.
Ngày hôm đó lại là ngày nắng đầu tiên sau khi chúng tôi đến Quý Châu nhìn thấy, thôn Lưỡng Hà phái xe đến đón chúng tôi, đem chúng tôi chở về một nơi chưa biết, tôi và hai vị đồng nghiệp khác xao động vô cùng. Từ Đại Liên đến Bắc Kinh, từ Bắc Kinh đến Quý Châu, câu khẩu hiệu đó đang vang lên “Đi đến Huyện Bàn”, mãi động viện và chăm sóc chúng tôi, nào sợ chúng tôi sức cùng lực kiệt, chỉ cần vừa nhớ lại câu khẩu hiệu này, chúng tôi vẫn có thể thổi lên một hơi sau cùng đứng dậy, tiếp tục đi. Cần nên có một loại cổ vũ như thế. Tôi nghĩ, thẳng đến thôn Lưỡng Hà, chúng tôi mới thật sự đến Huyện Bàn, vì nơi đó, chúng tôi sẽ vượt qua thời gian của một năm, chỉ có đến nơi đó, con đường chúng tôi từ Đại Liên đến Huyện Bàn hơn 3000 km mới thật sự kết thúc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Rất cám ơn sự góp ý của bạn